Entelektuel.com

Bu yazıyı yazmamın amacı şirketlerde risk yönetiminin nasıl yapılması gerektiği ve şirketlerin bankacılık uygulamalarından nasıl faydalanabileceğine yönelik bir inceleme yapmaktır.Günümüzde irili ufaklı birçok şirket vardır ve bu birçok şirket birbirlerinin rakipleridir. Gün geçtikçe artan bu şirketlerin hepsi rakibi için birer risk unsurudur. Zira kendisinin üretiminde bulunan bir emtia ya da hizmeti daha az maliyet ya da daha az karla satabilme yolunu bulabilen bir firma diğer firmaların piyasadaki varlığını yok edebileceği için en önemli risklerden birisi firmanın hayatını kaybetmesi olacaktır.

Risk, şirketlerin kendileri tarafından oluşturulmayan, çevresel ve küresel boyuttaki çeşitli gelişmelerden etkilenmesi olasılığıdır. Birçok firma için sorun olarak görülse dahi önemli olan riskin kendisi değil riskin doğru yönetilememesidir.

Riskler kaça ayrılır?

Riskler finansal olan ve finansal olmayan riskler olarak ikiye ayrılır.

Finansal olmayan riskler şirketlerin mali tablolarını direkt olarak etkilemeyen fakat marka değeri gibi toplum tarafından belirlenen ve şirketlerin çeşitli biçimlerle koruması gereken ve iyi bir şekilde yönetmesi gereken bir risktir. Zira günümüz dünyasında bir haberin anında yayılabilmesi ile şirketi olumsuz etkileyecek bir riskin istenmeden anından çok büyük bir kesim tarafından öğrenilmesi ve firmanın burada pasif bir durumda kalması en büyük risklerden birisidir. Ayrıca üretim sürecinde ortaya çıkan problemler, kullanılan teknolojinin eskimesi, üretilen mal veya hizmetin ikame edilebilir özelliklere sahip benzerlerinin daha yüksek piyasa payları elde etmeye başlaması, rakip malların piyasada öne geçmesi, dağıtım kanalları ile ilgili problemler gibi pek çok örnek bu tür riskler için verilebilir. Bu tür risklerin firmaya elbette ki finansal bir yükü vardır. Ancak risk unsurunun ortadan kaldırılması tamamıyla şirketin yönetim gücü ve becerisi ile orantılıdır

Finansal riskler ise şirket tarafından izlenilebilen, yönetilebilen, şirket üzerindeki etkisi daha kolay ölçümlenebilen risklerdir. Finansal risklerin ortaya çıkması durumunda şirkete yüklenecek ek maliyet kolaylıkla hesaplanabilir. Kur riskinden örnek vermek gerekirse bugün var olan bir birim dolar borcunun doların şimdiki değerinin iki katına çıkması durumunda 2 birim TL borçlanmamız gerektiği ve bunun firmaya maliyeti ölçümlenebilir bir hesaplamadır.

Firmanın risk yönetimi yapabilmesi için mümkünse bir risk komitesinin kurulması ve bu komiteye işinin ehli insanlar alınıp bu kişilerin işlerini layıkıyla yerine getirebilmesi için yeterli teknik donanımların bu kişilere sağlanması gerekmektedir. Firmaların riske açık olan herhangi bir anda getirisi düşebilecek ya da maliyeti yükselebilecek durumlarla karşılaşabilir. Firma bilgisayar destekli düzenekler mevcut değilse etkin bir risk ölçümü yapamaz. Daha sonrasında ise riski ölçümleyemediği için, izleyemediği için bu riskin niteliğine uygun özellikte ürün geliştirme ve finansal yapı içinde uygun çözümleri bulması zorlanır. Önemli olan bu izleme sürecinin yapılıp bu riske karşı uygun çözümün bulunması ve sisteme dâhil edilerek riskten kaçınmalıdır. Riskler izlendikten sonra en önemlisi bu riske karşı karar vericilere karşı bir rapor sunulmasıdır.

Risk bilinmeyen bir anı bilinen yapma ya da bilinmeyen zamanda olabilecek durumları düşünerek buna uygun davranabilme olarak düşünürsek firmalar birçok değişik senaryo üretmek zorundadır.  Senaryo planlaması gibi yöntemler kullanarak ortaya çıkabilecek sonuçlar değerlendirilmeli ve gelecekteki senaryoların olası sonuçlarından yararlanılarak ulaşılan rakamlar risk komitesi tarafından değerlendirilmeli ve raporlanmalıdır.

Firmalarda kriz yönetiminin en etkin yolu kriz ortaya çıkmadan kriz yönetimine başlanmış olması gerekliliğidir. Ayrıca firmanın ilgililerinden bizim belirleyebildiğimiz, çalışanlar, müşteriler, bankalar ve tedarikçiler gibi çeşitli ilgilileri güvenli ve risksiz seçmek gerekir. Bu ilgililere notlar verilmeli ve buna göre işlem gerçekleştirilmelidir. Örnek vermek gerekirse hali hazırda bayimiz olan bir firmanın borçlarını gayet düzenli ödemesine karşın kendisine yeni bir bayilik verildiği takdirde bu firmanın riskinin arttığını biliyor olmamız lazım ve buna göre çeşitli önlemleri almamız gerekmektedir.

Kriz başladığı anda sektördeki herkes çeşitli önlemler alacaktır. Önemli olan geç kalmadan olası risklerimizle ilgili zayıfta olsa çeşitli belirtileri aldığımız takdirde objektif bir değerlendirme yapmalıyız.

 Firma olarak her daim bir b planınız olması gerekmektedir. Zira tasavvur etmiş olduğunuz senaryo gerçekleşmez ise bunun yerine neler yapacağınızı daha önceden bilmeniz sizin bu krizden daha çabuk sıyrılmanız yönünde olumlu bir adım olacaktır.

Kriz karşısında alınacak her türlü uygulamanın yönetim tarafından uygulanmaya başlanılması gerekmektedir. Firmada ücret azaltışına gidilecekse bu ilk olarak yönetim kademesinden başlanmalı ayrıca firma işçi çıkarma düşüncesinde ise bunu en kısa zamanda ve aniden yapmalıdır. Personel çıkartma eylemini belirli bir zaman dilimine yaymak çalışanların motivasyonuna olumsuz yansımaları olacağından personel değerlendirmeleri çok daha önceden yapılmış ve olabildiğince güncel verileri içermelidir.

Bankalarda uygulanan risk yönetimi 

Ülkemize baktığımızda bankalarda çağdaş risk yönetimi tekniklerinin ve sistemlerinin uygulanmaya başlanmasının yasal düzenlemelerin dayatmasıyla başladığı, ancak, süreç içerisinde sistemdeki çoğu banka açısından risk yönetiminde ulaşılan seviyenin mevzuatın öngördüğü çerçevenin ötesine geçtiğini görmekteyiz. Ülkemizdeki risk yönetimi düzenlemeleri iç denetim, iç kontrol ve risk yönetimi fonksiyonlarının bağımsız olarak yapılandırılmasını öngörmektedir. Bankalara yapılan bir ankete katılan tüm katılımcı bankaların yüzde 68’i bağımsız bir risk yönetimi birimi veya bağımsız birer piyasa, kredi, operasyonel risk birimleri bulunduğu yönünde yanıt vermiştir. Ayrıca IR100U, Risk Matrisi, Sermaye Yeterliliği gibi çeşitli raporlamalar yapılmaktadır. Bankalarda iyi yönetişim ortamının tesisi, etkili bir risk yönetimi örgütlenmesi ve etkin iletişim, şeffaflık ve hesap verilebilirliğin sağlandığı yapının oluşturulmasıyla olanaklıdır. Gerek teknik altyapısı, gerekse de örgütsel bağımsızlığı anlamında risk yönetimi sistemine banka örgütünde gereken önemin ve desteğin verilmesi, iyi yönetişimin sağlanması bakımından risk yönetimi fonksiyonunun payına düşen bir gerekliliktir. Etkili risk yönetiminin sağlanabilmesi için gelişmiş risk ölçme ve raporlama tekniklerinin kullanılması, risk ölçüm ve değerlendirmelerinin bankanın karar süreçlerinde dikkate alınması gereklidir. Burada uygulanan risk metodolojilerinin gelişmişliği, yeni ürün ve uygulamalar dâhil bankanın icracı fonksiyonlarında risk yönetimi fonksiyonunun etkinliği şarttır. Ayrıca Aktif- Pasif Yönetimi, Risk yönetimi, Kredi Riski, Operasyonel Risk gibi çeşitli riskleri ölçümlemektedirler.

Risk yönetimi fonksiyonunun bankaların hayatlarında vazgeçilmez konuma gelmesi, hayatlarının bir parçası olması, bu fonksiyonun başta üst yönetimler olmak üzere tüm çalışanlarca tam olarak algılanması ve benimsenmesi ve bu yoldan risk kültürünün örgüt kültürüne uyarlanmasıyla oluşmuştur.

Görüldüğü üzere bankalar risk yönetimi konusunda diğer firmalara göre daha ön plandadırlar. Burada bankaların risk yönetimi olgusuna ihtiyaç olduğu konusunda yöneticilerinin daha bilinçli ve yapıları gereği çok daha fazla kişiye sorumlu olduklarından dolayı daha etkin bir şekilde analize ağrılık vermekte ve tam bir raporlama sistemi oluşturabilmişlerdir.

Şirketlerin de bankalar gibi risk yönetiminde etkin olabilmeleri için öncelik yönetim kademesinde olmak üzere bütün çalışanların risk yönetimi fonksiyonunu benimsemiş olması ve bu algının çalışanların hepsi tarafından benimsenmiş olması gerekmektedir.

Firmaların öncelikle bankaların uygulandığı gibi birçok risk çeşidi belirlemeli. Gelecekte kendilerini etkileyebilecek ve kısa vadede kendilerini nelerin beklediğini, firma ilgilileri ile yapılan işlemlerin kendilerine var olan ya da olası belirsizlikleri dünyadaki diğer firmalardan örnek alarak çeşitlendirmeli ve bu analizleri düzenli olarak raporlamalıdır.

Kaynaklar :

http://www.itudergi.itu.edu.tr/tammetin/itu-d_2003_2_3_B_Cagdas.pdf

http://www.tbb.org.tr/turkce/basle/Riskanket.pdf